Türkiye’de yaşlanan nüfus ve değişen iş gücü dinamikleri emeklilik döneminde ek gelire ihtiyaç duyan birey sayısını arttırıyor. Bu noktada Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) de popülerliğini artırıyor. 2024 yılı son çeyreğinde çıkarılması beklenen Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES), bu ihtiyacı daha fazla karşılamak için tasarlanıyor. Bu makalede, Türkiye’deki tasarlanma aşamasında olan Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’nin avantajlarını ve ilgili yasal düzenleme hakkında konuşulanları anlatacağız.
TES ile Türkiye, Emeklilik Sisteminde Önemli Bir Değişimle Karşı Karşıya…
Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi, Türkiye’de mevcut olan zorunlu Sosyal Güvenlik Sistemi’ne (SGK) ek olarak, bireylerin emeklilik döneminde daha fazla gelir elde etmelerine yardımcı olacak bir sistem olarak gündeme geldi. Bireysel emeklilik sisteminin zorunlu hali olan ve 2017 yılından bu yana yürürlükte bulunan Otomatik Katılım Sisteminin (OKS), yeni yasal düzenlemeler ile TES olarak hayatımıza gireceğinden bahsediliyor. “Bireysel Emeklilik ve Otomatik Katılım Sistemi Arasındaki Farklar” konusunda bağlantıdaki içeriğimizden daha fazla bilgi alabilirsiniz.
Otomatik katılım sisteminde, çalışanların brüt maaşlarının %3’ü kesilerek BES‘e aktarılıyor. Sistemde kalmak isteyenler buradaki fonlarla ve devlet katkısı olan %30 avantajıyla sürece devam ediyor. Ayrılmak isteyenler ise sözleşmesini sonlandırabiliyor. Emeklilik koşulu ise 56 yaşı tamamlamak.
TES ile bu konularda önemli değişiklikler olacak. Yani TES ile Türkiye, emeklilik sisteminde önemli bir değişimle karşı karşıya…
Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi Neler Getiriyor?
Şimdi gelin TES’in hangi açılardan ne gibi yenilikler getirdiğini başlıklar altında inceleyelim.
TES ile Katılım Zorunluluğu ve Emeklilik Yaşı
Yeni yasa ile birlikte tamamlayıcı emeklilik sistemi, çıkış imkanı olmayacak şekilde zorunlu hale getirilebilir. Bu değişiklikle, daha fazla katılımcının sisteme dahil olması sağlanarak, toplam birikim havuzunun büyütülmesi planlamakta. Emeklilik yaşının 60 olması da yasanın diğer bir gündemi.
TES’te Yatırılan Katkı Payları ve Devlet Desteği
TES ile, çalışanın brüt maaşından kesilen %3’ün yanında, işverenin çalışanın sözleşmesine belli bir oranda katkı sağlayacağı konuşulmakta. Bu oran henüz belli değil. Emeklilik yatırım fonlarında ise yatırıma yönlendirilecek tutarlar için, fonların seçiminin ve birikimlerin fonlar arasındaki dağılımının çalışan tarafından belirlenebileceği gündemde. Ayrıca işverene devlet tarafından bu noktada bir destek verileceği konuşulmakla beraber, kesinlik kazanmadı. Devletin desteği olan %30 devlet katkısı ise oranı belli olmamakla beraber, yine TES’te olacak.
Yani net olmayan bilgilerle bir hesap yaparsak;
- İşçinin maaşından 400 TL kesildi diyelim,
- (Oran net olmamakla birlikte) 400 TL de işveren yatıracak,
- (Oran net olmamakla birlikte) %30 devlet katkısı, yani 120 TL eklenecek,
- Toplam 920 TL işçinin sözleşmesine aktarılacak.
TES’te Kıdem Tazminatı
Kanunun yürürlüğe girmesiyle tüm çalışanların geçmiş döneme ilişkin haklarının aynı şekilde korunacağı söyleniyor. Çalışanın bu tarihten önceki çalışma sürelerine ilişkin kıdem tazminatına ilişkin hakları güvenceye alınarak, karma TES’e geçiş yapılacak. Kıdem tazminatını hak edecek şekilde işten ayrılan çalışan, geçmiş kıdem tazminatını alabilecek. Yeni sisteme bir aktarım yapılmayacak.
TES’te işverenlerin her ay çalışanlar adına maaşlarının yüzde 8,33’ü kadar miktarı kıdem tazminatı olarak ödeyeceği, bu tutarın çalışanın kişisel hesabında toplanacağı ve sadece emeklilik döneminde kullanılabileceği yönünde söylemler söz konusu. Mevcut sistemde işçiler brüt ücretinin yüzde 8,33’ünü kıdem tazminatı olarak alıyor. Karma TES’te ise işçilerin yüzde 5,33’ü kıdem tazminatı, yüzde 3’ü işveren katkısı olmak üzere, toplamda yüzde 8,33’lük bir hakka sahip olacağı söylenmekte. Yüzde 3’lük işveren katkısı bireysel fon hesabında toplanacak. Ve istifa eden kişi mevcut durumda tazminatının %8,33’ünü kaybederken, karma TES’te bireysel fon hesabındaki yüzde 3’lük hakkı saklı kalacak.
TES’te Sistemden Çıkış
Cayma ve ayrılma hakkı bulundurmayan TES’ten tamamen çıkış, emeklilik dönemi sona erdiğinde, yani çalışanın ölümü veya maluliyet durumlarında olacak. 60 yaşını doldurmamış katılımcılara, talep edilmesi halinde bir defaya mahsus olmak üzere evlilik, işsiz kalınması, ağır hastalık gibi sebeplerin her biri için, başvuru tarihinde bireysel emeklilik hesabındaki birikim tutarının yüzde 10’u kadar ödeme yapılabilecek.
Ayrıca çoklu yararlanma halinde kısmi çekim hallerinin tamamı için, kısmi çıkış oranının yüzde 20’sini geçmemek üzere defaten ödeme yapılabileceği gündemde. Kişi emekli olduğunda, hesabında biriken tutarın yüzde 25’ine kadar toplu ödeme alabileceği konuşuluyor. Bireysel fon hesabında kalan tutarın aylık olarak maaş şeklinde ödeneceği, kanun taslağı çalışmasının maddelerinde yer alıyor.
TES Finansal Geleceğimizi Nasıl Şekillendirecek?
Yeni yasa ile gelecek olan Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi’nin Türkiye’de bir dizi olumlu etki yaratması beklenmekte. Zorunlu katılım ve yenilikleri ile Türkiye’nin gelecekteki emeklilik meselelerini ele alması, güven ortamını arttırarak ülkenin ekonomik istikrarına katkıda bulunabilir.
