Türkiye’de emekli maaşlarının tek başına geçim için yeterli olmadığı artık herkesin ortak gerçeği. İşte bu noktada gündeme gelen Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES), çalışanların geleceğini şekillendirecek en önemli reformlardan biri olarak konuşuluyor. Peki TES nedir, maaşlardan yapılacak kesinti çalışanlara gerçekten ne kazandıracak, kıdem tazminatı hakkı nasıl etkilenecek? Bu yazıda, hem çalışanların kafasındaki soru işaretlerini netleştirecek hem de TES’in sağlayacağı avantajları ve olası endişeleri tüm yönleriyle ele alacağız.
Yazımızın içeriğini video olarak da izleyebilirsiniz:
TES Neden Gündemde?
Türkiye’de herkesin bildiği gibi, emekli maaşları artık tek başına yeterli olmuyor. Hayat pahalılığı, artan yaşam süresi ve değişen iş gücü dengeleri, emeklilik döneminde ek gelire duyulan ihtiyacı her geçen gün artırıyor. Bugün çalışırken rahat eden birçok kişi, yarın emekli olduğunda aynı standartları sürdürememe kaygısı taşıyor.
Geleceğini Sen Yönet
TES zorunlu olabilir ama bireysel emeklilik (BES) tamamen senin kontrolünde. DijiBES'te 8 farklı BES şirketi seçeneği, düzenli fon önerileri ve istediğin ödeme miktarıyla bugün başla.
Tam da bu noktada devlet, Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) adı verilen yeni bir modeli gündeme aldı. Amaç, SGK’dan alınan emekli maaşının yanında, ikinci bir gelir kaynağı yaratmak. Yani sistem “SGK’yı ortadan kaldırmak” için değil, onu tamamlamak için planlanıyor.
Toplumda TES’e karşı doğal bir tedirginlik var. Çünkü maaşlardan zorunlu olarak kesinti yapılacağı konuşuluyor. Çalışanların gözünden bakıldığında bu kesinti “devletin cebimizden alacağı ikinci bir para” gibi algılanıyor. Bu kaygı anlaşılır; ancak unutulmamalı ki bu sistemin hedefi, bugünkü gelirden küçük bir fedakârlık yapıp yarın emeklilikte daha güvenli bir yaşam sağlamak.
Şunu da unutmamak gerek: TES henüz tasarım aşamasında, detayları netleşmiş değil. Şu an konuşulanlar resmi açıklamalara ve Orta Vadeli Program’a (OVP) dayanan ön bilgiler. Yasal düzenleme Meclis’ten geçtikçe ayrıntılar kesinleşecek. Ama şimdiden şunu söylemek mümkün: TES, gelecekteki emeklilik tablomuzu değiştirecek en önemli reformlardan biri olacak gibi görünüyor.
Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) Nedir?
Kısaca anlatmak gerekirse TES, mevcut sosyal güvenlik sistemimizin (SGK) yerine geçmeyecek; onun yanında ikinci bir emeklilik geliri sağlayacak yeni bir model. Yani emeklilik döneminde, SGK’dan alınacak maaşa ek olarak TES’ten de düzenli bir ödeme yapılması planlanıyor.
Aslında bu sistemin temeli, 2017’den beri uygulanan Otomatik Katılım Sistemi (OKS)’ye dayanıyor. Bugün çalıştığınız işyerinde maaşınızdan %3 kesilerek BES fonlarına aktarılıyorsa, işte bu sistemin adı OKS. Ancak OKS’de iki ay içinde cayma hakkı vardı ve işveren katkısı yoktu. OKS hakkında daha fazla bilgiyi “Bireysel Emeklilik ve Otomatik Katılım Sistemi Arasındaki Farklar” içeriğimizden alabilirsiniz.
TES ile birlikte:
- Katılım zorunlu olacak, yani sisteme girişten çıkış imkânı çok sınırlı olacak.
- Tüm çalışanlar yaş sınırı olmaksızın sisteme dahil edilecek.
- Çalışanın yanında işveren de katkı sağlayacak.
- Devlet katkısı da sürecek ve birikimlerin büyümesine destek olacak.
TES’in Çalışanlar İçin Temel Unsurları
Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES), aslında üç tarafın katkısıyla işleyecek: çalışan, işveren ve devlet. Bu sayede tek başına yapabileceğimiz birikimin çok daha üzerine çıkmak mümkün olacak. Peki bu sistemin temel taşları neler?
1. Çalışan Katkısı
Her ay maaşınızdan %3 oranında bir kesinti yapılacak. Bu tutar sizin bireysel emeklilik hesabınıza aktarılacak. Örneğin, brüt maaşı 30.000 TL olan bir çalışanın aylık katkısı 900 TL olacak. Bu kesinti kısa vadede maaşta biraz azalmaya yol açsa da, uzun vadede emeklilik için ciddi birikim anlamına geliyor.
2. İşveren Katkısı
İlk kez bu sistemle birlikte işverenler de sürece dahil olacak. İşvereniniz de sizin maaşınız üzerinden yaklaşık %3 oranında katkı yapacak. Yani sizin yatırdığınız her 1.000 TL’ye, işvereniniz de 1.000 TL eklemiş olacak. Bu, çalışanın tek başına sağlayamayacağı önemli bir avantaj.
3. Devlet Katkısı
Bugün BES’te uygulanan %30’luk devlet katkısı, TES’te de devam edecek. Yani siz 1.000 TL yatırdığınızda, devlet 300 TL daha ekleyecek. Çalışan, işveren ve devletin bu üçlü desteği birleştiğinde ortaya çıkan tablo çarpıcı:
- Siz: 1.000 TL
- İşveren: 1.000 TL
- Devlet: 300 TL
- Toplam: 2.300 TL
Yani sizin yatırdığınız 1.000 TL, aynı ayda 2.300 TL’ye dönüşüyor. Görünen o ki TES, çalışanların tek başına yapabileceği birikimin çok ötesinde bir değer yaratmayı hedefliyor.
4. Fonlarda Değerlendirme
Tüm bu katkılar, emeklilik fonlarında birikecek. Fonların nasıl yönetileceği ve getirilerinin ne olacağı henüz netleşmiş değil. Ancak sistemin amacı, bu fonları uzun vadeli yatırımlarda değerlendirip çalışanların birikimlerini büyütmek.
TES’in Kıdem Tazminatı ile Bağlantısı
TES’in en çok merak edilen tarafı kıdem tazminatıyla nasıl ilişkilendirileceği. Çünkü çalışanların aklındaki en büyük soru şu: “Kıdem tazminatımız elimizden alınacak mı?”
Öncelikle şunu netleştirelim: Mevcut haklar korunacak. Yani TES başlamadan önce çalıştığınız sürelerden doğan kıdem tazminatı haklarınız aynen saklanacak. Kimse geçmişe dönük kazanılmış haklarınızı elinizden alamayacak.
Yeni sistemde ise kıdem tazminatı, karma bir model haline geliyor:
- Her yıl için işverenin ödediği %8,33’lük kıdem hakkı ikiye ayrılacak.
- Bunun %5,33’ü kıdem tazminatı olarak devam edecek.
- %3’lük kısmı ise TES fonuna işveren katkısı olarak aktarılacak.
Yani aslında toplam hak kaybolmuyor, sadece bir bölümü “geleceğe” taşınıyor.
İstifa Eden Çalışan İçin Avantaj
Bugünkü sistemde çalışan, istifa ederse tüm kıdem tazminatı hakkını kaybediyor. TES’te ise işverenin %3’lük katkısı bireysel fon hesabına aktarıldığı için, istifa etseniz bile bu hak sizden alınamayacak. Fon hesabınızda birikmeye devam edecek ve emeklilik yaşına geldiğinizde size geri dönecek.
Emeklilikte Nasıl Yansıyacak?
Emeklilik veya işten çıkarılma halinde, mevcut kıdem tazminatı (%5,33) yine ödenecek. Fonlarda biriken %3’lük kısım ise, diğer TES katkılarınızla birleşerek size emeklilikte ek maaş olarak yansıyacak.
Kısacası, TES kıdem tazminatını tamamen kaldırmıyor; sadece sistemin bir bölümünü emeklilik fonuna yönlendirerek, ileride güvenli bir şekilde ikinci bir gelir sağlamayı amaçlıyor.
Bu noktada “maaşımdan kesinti + kıdemimden eksilme” algısı oluştuğunu biliyoruz. Ama çalışan gözüyle bakıldığında, özellikle istifa edenler için ilk defa kaybolmayan bir hak oluşuyor. Bu da TES’in çalışan lehine olan yönlerinden biri.
TES ile OKS Arasındaki Farklar
Tamamlayıcı Emeklilik Sisteminin (TES), aslında 2017’den beri uygulanan Otomatik Katılım Sistemi (OKS)’nin geliştirilmiş ve daha kapsamlı hale getirilmiş versiyonu olduğunu belirtmiştik. TES ile OKS arasındaki en büyük fark: zorunluluk ve işveren katkısı.
- OKS’de katılım sınırlıydı, isteyen ayrılabiliyordu.
- TES’te ise herkes dahil olacak ve çıkış neredeyse mümkün olmayacak.
- Ayrıca ilk kez işverenler de sisteme katkı yapacak.
Şimdi aralarındaki önemli farkları tablo haline getirerek netleştirelim:
| Konu | OKS (Otomatik Katılım Sistemi) | TES (Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi) |
|---|---|---|
| Katılım | Zorunlu giriş vardı ama 2 ay içinde cayma hakkı bulunuyordu | Katılım zorunlu, cayma hakkı olmayacak |
| Kapsam | Sadece 45 yaş altı çalışanlar otomatik dahil ediliyordu | Yaş sınırı olmadan tüm çalışanlar dahil edilecek |
| Çıkış | İsteyen istediği zaman ayrılabiliyordu | Çıkış imkânı çok sınırlı, esasen emeklilikte mümkün |
| Çalışan Katkısı | Maaştan %3 kesinti | Maaştan %3 kesinti |
| İşveren Katkısı | Yok | Maaşın %3’ü kadar işveren katkısı olacak |
| Devlet Katkısı | %30 devlet katkısı vardı | %30 devlet katkısı devam edecek |
| Emeklilik Yaşı | 56 yaşında emeklilik mümkün | 60 yaş şartı planlanıyor |
| Kıdem Tazminatı | Sistemin dışında, bağımsızdı | TES ile bağlantılı hale gelecek, %3’lük işveren katkısı fona aktarılacak |
| Birikim Kullanımı | Çıkış yapan parasını istediği zaman çekebiliyordu | Daha çok emeklilikte maaş olarak kullanılacak, kısmen toplu çekim imkânı olacak |
TES’te Çalışanların Ana Endişeleri
Her yeni sistem gibi, TES de sadece avantajlarıyla değil, çalışanlar açısından soru işaretleriyle de gündeme geliyor. Toplumda TES’e karşı temkinli hatta olumsuz bir yaklaşım olmasının birkaç sebebi var:
Maaştan Kesinti Endişesi: Çalışanların en çok dile getirdiği konu maaştan yapılacak %3 kesinti. “Zaten geçinemiyoruz, bir de maaştan para eksilecek” düşüncesi çok yaygın. Bu kaygı anlaşılır; çünkü özellikle dar gelirli çalışanlar için küçük görünen bir kesinti bile bütçede fark yaratabiliyor.
Zorunlu Katılım ve Çıkış İmkânının Olmaması: BES’te olduğu gibi cayma hakkı bulunmayacak. Yani sisteme girdiğinizde, emeklilik yaşına kadar kalmanız gerekecek. Bu da “paramı neden istediğim zaman çekemiyorum?” sorusunu akla getiriyor. Uzun vadeli tasarruf için gerekli bir kural olsa da, kısa vadeli düşününce çalışan için rahatsız edici gelebiliyor.
Fon Getirilerine Dair Belirsizlik: Çalışanların kafasında şu soru var: “Biriktirdiğimiz para gerçekten değerini koruyacak mı?” Özellikle yüksek enflasyon dönemlerinde fon getirileri kritik hale geliyor. Fonların devlet denetiminde olması güven veriyor ama getirilerin nasıl olacağı henüz net değil.
Kıdem Tazminatı Alışkanlıklarının Değişmesi: Bugüne kadar işten ayrıldığında kıdem tazminatını topluca almayı düşünen çalışanlar için, sistemin bir kısmının fonlarda tutulacak olması alışılmış düzenin değişmesi demek. Bu da doğal olarak bir “acaba haklarımız azalıyor mu?” kaygısı yaratıyor.
Yani, TES çalışan açısından “bugün küçük bir fedakârlık, yarın daha güvenli bir emeklilik” fikrine dayanıyor. Ancak bu fedakârlığın kısa vadede maaşlara etkisi ve geleceğe dair belirsizlikler, sistemin toplumda şüpheyle karşılanmasına yol açıyor.
Uzmanların TES’e Yönelik Eleştirileri
Çalışanların günlük kaygılarının yanında, akademisyenler ve sendikalar da TES’e dair yapısal eleştiriler dile getiriyor:
Emekliliğin Sosyal Hak Olmaktan Çıkması Kaygısı: Uzmanlara göre TES, emekliliği bir sosyal hak olmaktan çıkarıp yatırım aracına dönüştürebilir. Fonların şirketler üzerinden yönetilmesi, ekonomik kriz dönemlerinde birikimlerin risk altına girmesi ihtimalini doğuruyor. Dünyadaki örneklerde, fonların zarar etmesi durumunda vatandaşların mağdur olabildiği görülmüş.
Gerçekçi Ek Gelir Sağlamayacağı Endişesi: Bazı uzmanlar “ikinci maaş” olarak sunulan TES’in, mevcut katkı oranlarıyla tam bir maaş yerine sınırlı bir ek gelir sağlamasını bekliyor. Bu da beklenti ile gerçek arasında fark oluşabileceğini ihtimalini doğuruyor.
SGK Giderleri Tartışması: TES’in gerekçesi olarak sık sık SGK’nın yükü öne sürülüyor. Ancak uzmanlara göre sorun, SGK’nın yapısında değil; düşük ücretler ve SGK primlerinin eksik toplanmasında. Uzmanlara göre Avrupa karşılaştırmaları da Türkiye’nin aktif çalışan/emekli oranının aslında kötü olmadığını gösteriyor.
Neoliberal Politikaların Devamı Eleştirisi: TES, bazı yorumculara göre 1980’lerden bu yana uygulanan neoliberal sosyal güvenlik politikalarının bir uzantısı. Yani kamusal sosyal güvenliği güçlendirmek yerine, kısmen özelleştirme ve piyasalaştırma etkisi yaratabilir.
İşverenler Açısından TES
Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES), yalnızca çalışanları değil, işverenleri de doğrudan ilgilendiriyor. Çünkü yeni sistemle birlikte işverenler de artık emeklilik fonuna katkı yapacak taraflardan biri olacak.
Ek Maliyet Getirisi: TES’in en net etkilerinden biri, işverenlere %3 oranında ek maliyet getirmesi. Yani her çalışan için işveren, maaşın %3’ü kadar bir katkıyı fonlara yatırmak zorunda olacak. Bu durum, özellikle çok sayıda çalışanı olan şirketlerde önemli bir gider kalemi anlamına geliyor.
Çalışan Bağlılığı ve Motivasyon: Öte yandan işveren katkısı, çalışanlar açısından bir “işveren desteği” algısı oluşturacak. Çalışan, işvereninin kendi geleceğine yatırım yaptığını gördüğünde şirkete bağlılığı ve motivasyonu artabilir. Uzun vadede bu, işverenler için daha istikrarlı ve bağlı bir ekip anlamına gelebilir.
Vergi ve Teşvik Beklentisi: Sistemin yükünü hafifletmek için işverenlere bazı teşviklerin veya vergi avantajlarının sunulması gündemde. Henüz detaylar kesinleşmese de, işverenlerin bu katkıları gider olarak yazabilmesi ya da belirli desteklerden faydalanması olası görünüyor.
Ne Zaman Başlayacak? (Uygulama Takvimi)
TES uzun süredir konuşuluyor ama henüz hayata geçmiş değil. Aslında ilk planlarda 2024’ün son çeyreğinde başlaması öngörülmüştü. Daha sonra bu tarih 2025’e ertelendi.
En güncel bilgiye göre, 2026 yılının ikinci çeyreğinde (yani Nisan–Haziran ayları arasında) sistemin yürürlüğe girmesi hedefleniyor. Bu da demek oluyor ki, çalışanlar olarak maaşlarımızdan kesintilerin başlaması ve işveren katkılarının devreye girmesi 2026 ortası itibarıyla mümkün olacak.
Şu anda ilgili bakanlıklar, yasal düzenlemeler üzerinde çalışıyor. Önümüzdeki dönemde Meclis’te bu düzenlemelerin netleşmesiyle birlikte, katkı oranları, fon yapısı ve uygulama ayrıntıları kesinlik kazanacak.
Sonuçta Çalışanlar İçin TES Ne İfade Ediyor?
Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES), çalışanların gözünden bakıldığında bugün maaştan küçük bir kesinti, yarın emeklilikte ikinci bir maaş demek. İlk duyulduğunda “maaşımdan para kesilecek” kaygısı doğal olsa da, sistemin hedefi çalışanların geleceğini güvence altına almak.
Kısa vadede bütçede küçük bir azalma olacak; ama uzun vadede işverenin ve devletin katkısıyla biriken bu tutar, SGK maaşına ek bir gelir sağlayarak yaşam standardını korumanıza yardımcı olacak. Üstelik istifa etseniz bile kaybolmayan haklar sayesinde, her iş değişikliğinde cebinizde kalacak bir birikim olacak.
Henüz detaylar tamamen netleşmiş değil; yani şu anda bildiklerimiz ön bilgiler. Ancak şimdiden belli olan şu: TES, Türkiye’de emeklilik sistemini kökten değiştirecek. Çalışanların sadece devletten gelen emekli maaşına değil, kendi biriktirdikleri fonlara da sahip olduğu çok kaynaklı emeklilik dönemi başlıyor.
Sonuç olarak TES, çalışan için kısa vadede fedakârlık, uzun vadede güvence anlamına geliyor. Eğer doğru uygulanır ve güven ortamı sağlanırsa, hepimiz için emeklilikte daha rahat bir yaşamın kapısını aralayabilir.
Geleceğini Sen Yönet
TES zorunlu olabilir ama bireysel emeklilik (BES) tamamen senin kontrolünde. DijiBES'te 8 farklı BES şirketi seçeneği, düzenli fon önerileri ve istediğin ödeme miktarıyla bugün başla.
